Gevaarlijk erfgoed

Gevaarlijk erfgoed

Hoe omgaan met mogelijk gevaarlijk erfgoed

Een leidraad

Vandaag weten onderzoekers veel meer over materialen dan pakweg 100 jaar geleden. Hedendaagse musea beseffen dan ook dat hun collectiestukken soms giftige substanties en stoffen bevatten; ook het War Heritage Institute wordt met deze realiteit geconfronteerd. Sommige objecten kunnen zowel voor het personeel als voor de bezoekers een gezondheidsrisico inhouden.

Uitmaken of voorwerpen al dan niet (potentieel) gevaarlijk zijn, is dikwijls moeilijk en niet iedereen beschikt over voldoende kennis om een oordeel te vellen. Hieronder vindt u een overzicht van potentiële gevaren. We geven aan hoe u deze risico’s kan identificeren en hoe u uw gezondheid kan beschermen.

Op dit ogenblik werden hoofdzakelijk de objecten van de collecties textiel en klein materieel onderzocht.

Inhoud

Zware metalen | Oude pesticiden | Medische uitrusting | Uitrusting voor chemische oorlogsvoering | Asbest

Opmerking: vanwege allergieën dragen onze medewerkers die op de foto’s verschijnen soms meer bescherming dan nodig is. Houd altijd rekening met uw eigen gezondheid. Lees onze aanbevelingen en pas ze indien nodig aan!

Zware metalen zijn een groep mineralen die als metalen of metalloïden kunnen worden geclassificeerd. Deze mineralen verschillen van normale metalen omdat ze een hogere dichtheid hebben en in weefsel gemakkelijker (bio)accumuleren. De accumulatie van deze zware metalen kan een brede waaier van effecten veroorzaken, van verminderde mentale functies tot nier-, lever- en longschade.

Zware metalen komen op verschillende manieren in of op objecten voor. Lood en cadmium werden vaak gebruikt om het email van medailles en insignes te kleuren. Met een soortgelijk proces werd ook textiel gekleurd. Een bekend voorbeeld is het gebruik van arseen of chroom om textiel een groene kleur te geven. Daarnaast kunnen zware metalen ook op zichzelf in een collectie aanwezig zijn en wel in de vorm van borden, kommen, metalen constructies, enz.

1. Arseen | Arseen (As) is een metalloïde die in de aardkorst voorkomt. Het kan in combinatie met andere mineralen worden gevonden.
2. Lood  | Lood (Pb) is een metaal dat op natuurlijke wijze in combinatie met zwavel en zelden in zijn zuivere metallische vorm voorkomt. Lood heeft een blauwgrijze kleur en is zacht en kneedbaar.
3. Antimoon | Antimoon (Sb)is een metalloïde die op natuurlijke wijze in combinatie met zwavel (Sb2S3 – stibniet) voorkomt. Antimoon heeft een zilverwitte kleur.

Lees hier meer!

Binnen de erfgoedsector worden we regelmatig geconfronteerd met insecten. Tegenwoordig passen we binnen het War Heritage Institute geïntegreerde ongediertebestrijding (Integrated Pest Management) toe om de insecten die onze collectie kunnen beschadigen te monitoren en te beheren.

In het verleden werden in sommige van onze vitrines echter mottenballen met naftaleen (C¹⁰H⁸) gebruikt. De geur van naftaleen is daar en op sommige objecten dan ook soms nog steeds aanwezig.

1. Naftaleen | Naftaleen is een polycyclische aromatische koolwaterstof (PAK) en komt op natuurlijke wijze in steenkoolteer voor.

Lees hier meer

De collectie van het War Heritage Institute bevat ook een kleine collectie medische apparatuur, waaronder chirurgische instrumenten. Een gevaar dat met deze collectiestukken gepaard gaat, is onbedoeld steken of snijden. Dergelijke ongelukken kunnen worden voorkomen door snijbestendige handschoenen te dragen en de stukken correct op te bergen en te labelen.

Een ander risico met deze collectie is de blootstelling aan chemicaliën die in de medische sector worden gebruikt. Het risico bestaat vooral in de collectie uit de negentiende eeuw, toen medicijnen in glazen flessen werden bewaard. Deze medicijnen, zoals morfine en cocaïne, worden tegenwoordig als verslavend beschouwd en sommige chemicaliën zijn kankerverwekkend.

1. Chroomzuur | Chroomzuur (H²CrO⁴) is een anorganisch zuur dat tegenwoordig bij chroomplating, gekleurd glas en keramische glazuren wordt gebruikt.
2. Sulfamide | Sulfanilamide (C⁶H⁸N²O²S) behoort tot de groep van sulfonamiden en heeft een witte tot geelwitte kleur.
3. Kwikchloride | Kwikchloride (HgCl²) is een anorganisch kleurloos tot wit zout.

Lees hier meer

Tot de uitrusting voor chemische oorlogsvoering behoren beschermende stukken zoals gasmaskers en -pakken, evenals detectiekits voor gassen, medicijnen en auto-injectoren in geval van blootstelling aan chemicaliën, enz. Het grootste risico bij deze collectiestukken ligt hoofdzakelijk in het feit dat niet met zekerheid geweten is welke chemische reagentia betrokken zijn.

1. Onbekende chemische stoffen | Indien chemicaliën niet als dusdanig gedefinieerd zijn, is niet geweten welke risico’s aan hun manipulatie verbonden zijn. Bijvoorbeeld: chemische detectiekits.
2. Onbekende substanties | Medische apparatuur die gebruikt wordt bij blootstelling aan chemicaliën, zoals een auto-injector.
3. Asbest | Uitrusting die gebruikt wordt als bescherming tegen chemicaliën, maar die asbest bevat, bijvoorbeeld gasmaskers.

Lees hier meer

In het verleden werd asbest niet enkel in gebouwen gebruikt, maar eveneens in een brede waaier van objecten. Zo zijn objecten met asbest ook in museumcollecties terechtgekomen.

1. Asbest | Asbest is een natuurlijk mineraal dat kan voorkomen als chrysotiel (Mg³Si²O⁵(OH)⁴), crocidoliet (Na²(Fe²Mg)³Fe²Si⁸O²²), amosiet ((Fe²+,Mg)⁷Si⁸O²²(OH)²), tremoliet (Ca²(Mg,Fe²+)⁵[OH|Si⁴O¹¹]²), actinoliet (Ca²(Fe²+,Mg)⁵[OH|Si⁴O¹¹]²) en anthofylliet ((Mg,Fe²+)⁷Si⁸O²²(OH)^2.).

Lees hier meer