Olympische spelen @ War Heritage Institute

Sport is het thema van de zomermaanden 2024, ook in het War Heritage Institute. Dé gelegenheid om op zoek te gaan naar iconografie over sport in onze kunstcollecties!

Als eerste kan je hieronder een paar pentekeningen zien van anonieme tekenaars met respectievelijk de initialen J.L. en M.J. Deze onbekende Belgische militairen verbleven tijdens de Tweede Wereldoorlog noodgedwongen in het krijgsgevangenenkamp van Prenzlau. Het OFLAG IIA lag zo’n 93 km ten noorden van Berlijn en er werden voornamelijk Belgische en Poolse officieren gevangengehouden. Een dubbele prikkeldraad en zeven wachttorens omheinden het 7 hectaren grote kamp. Sport beoefenen en sportwedstrijden houden was in het algemeen voor de officieren en soldaten een populair tijdverdrijf bij goed weer in dit en menig ander krijgsgevangenenkamp.

Een andere kunstenaar die we willen voorstellen is Charly (Charles) Binamé, een Belgisch officier. Hij heeft zowel een periode in Prenzlau gezeten als in twee andere OFLAGs. Via zijn zoon, de Canadese regisseur Charles Binamé, verkregen we in 2021 een uitzonderlijke gift van de originele tekeningen die zijn vader, bijgenaamd Charly, tijdens zijn krijgsgevangenschap maakte. Typisch is de karikaturale toets die hij aan de personages en taferelen van zijn tekeningen en aquarellen geeft. Die humor maakte het leven in krijgsgevangenschap vermoedelijk draaglijker.

Hieronder zie je drie tekeningen van Charly Binamé. Ze tonen sportieve wedstrijden die plaatsvonden tijdens zijn gevangenschap in OFLAG VIIIC in Juliusburg (nu Dobroszyce, Polen). Het kamp was gevestigd in het voormalig klooster Amalienstift, waar Charly van 12 oktober 1940 tot juli 1942 verbleef. Een deel van het klooster werd vanaf november 1940 overigens een door de nonnen ingericht weeshuis.

We kunnen twee partijen zien volleyballen op de binnenkoer van het kamp Juliusburg. Op het voorplan zitten de scheidrechters omschreven als ‘Les arbitres au premier plan, sont juchés sur un échafaudage de fortune’ of De scheidsrechters op de voorgrond staan op een geïmproviseerde steiger. Die geïmproviseerde steiger is opgebouwd uit Zweedse banken.

De tekening met inkt op papier met inventarisnr. 202310031: “Kampioenschap jeu de pelote in Oflag VIII C, zomer 1941”, door Charly Binamé toont een bijzondere sport, met name kaatsbal of ball pelote in het Frans. Het was al in de 15^de eeuw bij de elite gekend aan het hof van Bourgondië. Vanaf de 19^de eeuw werd het een volkse sport die in verschillende landsdelen werd beoefend met clubs in onder meer Soignies, Brain-le-Comte en Aalst. In 1902 werd in ons land een bond opgericht waarin de op dat ogenblik bestaande kaatsploegen gegroepeerd werden. In 1927 richtte men zelfs de Koninklijke National Kaatsbond op. De zetel van de kaatsbond is op dit ogenblik nog steeds gevestigd in Brussel. Op vier momenten in de geschiedenis van de Olympische spelen werd het zelfs een demonstratiesport. De laatste keer was tijdens de zomerspelen van Barcelona in 1992. Het was dus alvast ook bij de krijgsgevangen militairen in Juliusburg een populaire sport die door een breed en gevarieerd publiek werd gesmaakt.

Met zicht op de binnenkoer en de rechtervleugel van het voormalige klooster zien we een tennisnet waarlangs twee spelers met een ring over en weer gooien. Medegevangenen rusten zittend of liggend uit, andere kijken al of niet met ontbloot bovenlijf staand naar de wedstrijd. Het spel, deck-tennis genoemd, vindt plaats tussen de claustrofobisch hoge muren maar de uit de ramen hangende toeschouwers geven het tafereel ook een ludiek aspect.

Feit is dat sport en spel ook toen tijdens gevangenschap voor een broodnodig moment van vertier en ontspanning zorgde.

Go Team Belgium tijdens deze zomerspelen!